Lo mot problèma que ns’ei viengut deu grèc en passar peu latin. Qu’ei un derivat deu vèrbe probállo lo sens purmèr deu quau ei « que geti au davant ». Qu’a significat tot purmèr çò de getat o plaçat au davant, com un puisheu, ua arma, que sia pica o lança, un mejan de defensa com ua targa, un boclèr e en mei gran, un varat, ua empara, un embarri ; tot çò qui podèva trobà’s au davant com ua avançada de tèrra o d’arròcas, un salhent, un garròt, un cap, un promontòri. Puish, tostemps dab l’idea de travar lo qui vien de cap, qu’ei vienut ua question prepausada, un subjècte de controvèrsia, ua contestacion, un calcul mauaisit a har, ua question de mau resòlver.
Com ei internacionau qu’ei un mot hèra comòde pr’amor d’estar comprés pertot e pr’amor deu gran nombre de sens qui s’a atraçat. Quan viatjan, per exemple, que pòden aver problèmas de tot ordi : problèmas d’auto, de trin, de chivau de camèu o de bicicleta, de cauçaduras qui macan los pès… E problèmas dab la doana, dab la polícia, a l’ostaleria, problèmas de bagatges perduts ; problèmas de santat, de mau de cap, de mau de mar suu batèu, de verdigòu en montanha…
Comòde qu’ei, mes a sobras d’apielar accepcions divèrsas, qu’ei vadut com un d’aqueths traucs negres de l’espaci, flac e shens nada arrajada mes de gran atraccion e qui s’engoleish uns quants mots deu vocabulari, pairant la lenga nosta e las autas de shuc, de riquessa de nuanças, de precision.
Que vedom dejà au numèro 221 d’aquesta revista, lo cas deu vèrbe perméter, un aute reductor de lenga qui pòt emplegà’s au lòc d’ua tropa d’autes vèrbes com poder, har, vàler, servir, ajudar…
Sovent, los professors de lenga que defenden d’emplegar aqueths abracats. Qu’ei lo cas de nice (charmant, beròi en anglés) e deu contrari not nice, un adjectiu dab lo quau los estudiants e pòden passà’s d’un sarròt de qualificatius ignorats e tot que vad nice e not nice. […]
E totun, be n’avem mots e expressions entà non pas har de la nosta lenga un nhirgo d’embracas de comunicacion.
Se lo problèma ei ua dificultat, que pòt estar un empach, un puisheu, un trebuc, un bronc, un clau, un bròc, un tribulòci, palhetas, ua hava de mau còser, un maupàs, un alh, ua trava… […]
Un problèma qui da pensaments au cap que pòt estar un tesic, un perpic, un cossei, un copacap, que pòden aver cuentas dab los vesins a casa o dab los gendarmas suu caminau, que pòden aver chepics de moneda o véder-se’n entà aténher a la fin deu mes, que podem aver arrats au cap, estar empensats, encuentats, chepicats, aver quéhars.
Ua persona qui da o pausa problèmas que pòt estar un pòrtacuentas, ua carga, un arrossec, entà pair e mair un hilh qui’us sovien hèra, qui’us da chepics, qui’us tarrita, entà qui e se’n dan…
En camin o en lo debanar de la vita vitanta que pòt aparir un miscap, un maupàs, ua benalèja, que pòden gahar la mauparada, aver mala sòrta o aver la maganha…
Que podem díser òc segur au lòc de nat problèma, o qu’estó aisit au lòc de qu’ac hasom shens problèma…
Las solucions que son nombrosas. Que conselham a’us qui vòlen virà’s problèmas d’espiar suu diccionari de Per Noste a entradas com difficulté, ennui, souci, tracas, embarras, obstacle, tuile… Que conselham de serví’s deu diccionari, tot simplament. Aquí que son las dadas.